Η ψυχολογία της δίαιτας

Ενδεχομένως, για να έκανες κλικ σε αυτό το άρθρο για τη ψυχολογία της δίαιτας, σημαίνει ότι μπορεί να αποτελείς άλλο ένα άτομο που έχει κάνει αρκετές προσπάθειες απώλειας βάρους και ακόμα περισσότερες δίαιτες, όλα αυτά τα χρόνια. Να υποθέσω ότι κατέληξαν διαφορετικά από ό,τι πίστευες… Έτσι, δεν είναι;

Παρ ‘όλα αυτά, κοιτώντας πίσω τις προηγούμενές σου δίαιτες, αναρωτιέσαι αν τελικά υπήρχε κάποια που μπορεί τελικά να… «δούλεψε». Αν και μπορεί να πείσεις τον εαυτό σου ότι «το πρόβλημα ήταν ότι δεν είχα τη θέληση ΤΟΤΕ», στην πραγματικότητα το πρόβλημα δεν ήταν η θέληση.

Από την άλλη πλευρά, μπορεί να στεναχωριέσαι ή ακόμα και να «θρηνείς» το σώμα που είχες στα 20 σου ή ακόμα και να είσαι έτοιμη να παρατήσεις το όνειρο που έχεις κάνει για το πώς θέλεις να είναι στο σώμα σου.

«Η ζωή περιορίζεται ή απλώνεται ανάλογα με το θάρρος μας»

… είπε η Anais Nin. Γι’αυτό κράτα το όνειρό σου εδώ!

Σε συνδυασμό όμως, με όλα αυτά τα εναλλασσόμενα συναισθήματα, κάπου ξεπηδά και η ελπίδα ότι εκεί έξω, όντως υπάρχει άλλη μία δίαιτα που πραγματικά μπορεί να λειτουργήσει για εσένα.

Ή ακόμα και η ιδέα του ενσυνείδητου τρόπου διατροφής μπορεί να είναι μία από τις επιλογές που θέλεις να έχεις…Όμως αφού, χάσεις πρώτα το βάρος που θέλεις. Έτσι, δεν είναι;

Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι αν ήδη κάνεις ένα πρόγραμμα διατροφής, καταφέρνεις να μειώνεις το βάρος σου και να πηγαίνεις προς το στόχο σου, αυτό δεν είναι πρόβλημα!

Πρόβλημα είναι να πιστεύεις ότι η διατροφή που κάνεις έχει προορισμό και τέλος, μόλις πετύχεις το στόχο σου.

Τι είναι η ψυχολογία της δίαιτας;

Η ψυχολογία της δίαιτας ή αλλιώς ο “φαύλος κύκλος της δίαιτας” είναι μια «παγίδα» στην οποία πολλοί άνθρωποι πέφτουν, όταν προσπαθούν να χάσουν βάρος. Σε αυτό το κύκλο, οι άνθρωποι παραμένουν κολλημένοι και εξαρτημένοι σε διάφορες μορφές δίαιτας, μείωσης και αύξησης βάρους. Μπορεί να το έχεις ακούσει και ως φαινόμενο “γιο-γιο“.

Αν αναρωτιέσαι πώς κάποιος μπαίνει σε αυτή τη ψυχολογία της δίαιτας ή τον φαύλο κύκλο, συνέχισε να διαβάζεις.

Στάδιο: μη προβληματισμός

Στην αρχή μιας δίαιτας, όταν δηλαδή ξεκινάει κάποιος να κάνει για πρώτη φορά μία δίαιτα, τα πράγματα συχνά φαίνονται καλά. Μάλιστα, σε αυτό ακριβώς το στάδιο αισθάνεται πάρα πολύ όμορφα.

Η δίαιτα φαίνεται σχετικά «εύκολη» να ακολουθηθεί, καθώς οι βιολογικές και οι ψυχολογικές επιπτώσεις της δίαιτας περιορισμού δεν έχουν ακόμη εμφανισθεί.

Σε αυτό το στάδιο, μπορεί όντως το άτομο να χάνει κάποιο βάρος! Μάλιστα, η απώλεια βάρους αυτή μπορεί να ενισχυθεί κιόλας μέσω διάφορων σχολίων από τους ανθρώπους γύρω.

Είναι σύνηθες, λοιπόν ο άνθρωπος να αισθάνεται από την αρχή κιόλας, πως αυτή η δίαιτα μπορεί όντως να επηρεάσει θετικά τη ζωή του και μάλιστα, τον ενθουσιάζει πάρα πολύ.

Και δώσε προσοχή εδώ..

Στάδιο: η στέρηση στη δίαιτα

Με το χρόνο όμως να περνάει – που μπορεί να είναι μέρες, εβδομάδες ή και μήνες – η στέρηση σιγά –σιγά «χτίζει» και κάνει αυτή τη διατροφή δυσκολότερη.

Το σώμα αντιστέκεται στον περιορισμό των θρεπτικών συστατικών και τροφών.

Αυτό πραγματοποιείται αυξάνοντας τις ορμόνες της πείνας σε μια απεγνωσμένη – πραγματικά – προσπάθεια να λάβει όλα τα στοιχεία που χρειάζεται για να τραφεί και να λειτουργήσει φυσιολογικά.

Σταδιακά, ο άνθρωπος αυτός θα πρέπει να εντάξει αυξανόμενες ποσότητες θέλησης (ναι, σωστά διάβασες!) για να ακολουθήσει το στόχο του, οι οποίες χρειάζονται να αυξάνονται όσο μειώνονται οι μερίδες που έχει στη δίαιτα.

Στάδιο: οι στιγμές της ζωής και ο προβληματισμός

Και κάπου εκεί, σαν να συμβαίνει κάτι ξαφνικό και αναπάντεχο, αρχίζει να θεωρεί ότι η διατροφή του δεν είναι αρκετά ευέλικτη για να καλύψει τις στιγμές που θέλει να έχει η ζωή του.

Για παράδειγμα, σε ένα πάρτυ ή στο να φάει έξω στο εστιατόριο με τους φίλους ή και τους συνεργάτες. Αρχίζει λοιπόν, να σκέφτεται όλη την ώρα:

• τον προγραμματισμό που χρειάζεται
• το χρόνο για την προετοιμασία φαγητού
• τις αγορές των τροφίμων από το σουπερ-μαρκετ, κ.α..

Και φυσικά, να θυμηθούμε τις προπονήσεις και τις ώρες γυμναστικής που «πρέπει» να υπάρχουν για να χάσει βάρος.

Μέσα σε όλα αυτά, θεωρώ σημαντικό να επισημάνω την ψυχική ενέργεια που καταναλώνει ως άνθρωπος, σε όλη αυτή τη διαδικασία διατροφής, χωρίς να αναπληρώνεται κάπως.

Μάλλον, αναπληρώνεται και δες πως παρακάτω!

Στάδιο: το «παραστράτημα» και η υποτροπή

Και έτσι περνάμε, στο επόμενο στάδιο όπου με την έλλειψη χρόνου και ψυχικής ενέργειας φυσικά, τελικά «ξεγλιστρά και παραστρατεί». Αυτό είναι το σημείο που οδηγεί στην υποτροπή και συχνά αναπληρώνεται η «χαμένη ενέργεια» που ανέφερα προηγουμένως.

Έτσι λοιπόν, κάποια στιγμή «χαλάει» τη δίαιτα και τρώει επιτέλους αυτό που θα ήθελε τόσο πολύ! Ακριβώς όμως, επειδή το έχει στερηθεί τόσο καιρό, δεν θα φάει τόσο όσο χρειάζεται για να χορτάσει, αλλά πολύ περισσότερο.

Στάδιο: ενοχή και σύγχυση

Στο επόμενο λοιπόν, στάδιο έρχεται η ενοχή. Ο άνθρωπος αυτός αισθάνεται απαίσια για τον εαυτό του, ότι «τα κατέστρεψα όλα», ότι «είμαι άχρηστη-ος», «είμαι αποτυχία», «δεν μπορώ να δεσμευτώ στη δίαιτα», «θα έπρεπε να είχα αντισταθεί», κτλ, χαλώντας πραγματικά, όλη του την ημέρα και την ενέργεια, έχοντας πάρα πολλές ενοχές.

Και αν σε αυτό το σημείο, αναρωτιέσαι «που πήγε η απόλαυση του γεύματος;».

Δεν υπάρχει καμία απόλαυση εννοείται, από αυτό που ήθελε τόσο πολύ να φάει!

Ενδεχομένως, μόλις ηρεμήσει λίγο, χρησιμοποιεί μία ακόμα νέα δέσμευση ότι «δεν θα φάω τίποτα άλλο σήμερα» ή ότι «αύριο θα φάω πολύ λίγο» ή «θα κάνω περισσότερο διάδρομο σήμερα για να κάψω τις θερμίδες» κτλ…Έτσι δεν είναι;

Στάδιο: επαναπροσδιορισμός…στέρησης

Με αυτές τις δεσμεύσεις, ενδεχομένως, να θέλει να διαγράψει την «αμαρτία» που έκανε. Στην ουσία δηλαδή, δεσμεύεται πιο έντονα σε ένα νέο είδος τιμωρίας για τον εαυτό του.

Με αυτό, τον τρόπο περνά στο τελευταίο ή και πρώτο –ξανά- στάδιο και ο «φαύλος κύκλος της δίαιτας» ξεκινάει πάλι από την αρχή, που οδηγεί σε εγγυημένη αποτυχία!

Η θεωρία του εκκρεμούς

Συχνά, μέσα στις συνεδρίες ψάχνω και δημιουργώ νέους τρόπους να μπορώ να παρουσιάζω πως όλο αυτό μπορεί να αποτυπωθεί με ένα παράδειγμα, απλό, λιτό και κατανοητό. Έτσι, λοιπόν η ψυχολογία της δίαιτας λειτουργεί ακριβώς όπως είναι το εκκρεμές.

Πιο συγκεκριμένες, στη μία πλευρά του εκκρεμούς υπάρχει ο περιορισμός και η στέρηση. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει υπερκατανάλωση τροφής και το τσιμπολόγημα.

Η δίαιτα με τη μορφή της στέρησης έρχεται να τραβήξει το εκκρεμές πίσω προς τον περιορισμό. Και τι συμβαίνει όταν το αφήνεις;

Το φαγητό επανέρχεται με μεγάλη ταχύτητα με τη μορφή της υπερκατανάλωσης τροφής και του τσιμπολογήματος.

Πώς «παγιδεύομαι» στον φαύλο κύκλο της δίαιτας;

Κοιτάζοντας από έξω προς τα μέσα, είμαι σίγουρη ότι και εσύ μπορείς να το αναγνωρίσεις τώρα που είδες τα στάδια. Έτσι δεν είναι;

Είναι εύκολο να δούμε ότι το πρόβλημα στην πραγματικότητα είναι ο περιορισμός της τροφής και οι σκέψεις που ενισχύουν αυτή την στέρηση. Αυτά τα δύο είναι που προκαλούν την υπερκατανάλωση τροφής και την αίσθηση δυσφορίας που στο τέλος σου προκαλεί η διατροφή σου.

Μία ελεγχόμενη, περιοριστική διατροφή συχνά επαινείται στον πολιτισμό μας και από τη λεγόμενη «βιομηχανία του αδύνατου σώματος» ως πειθαρχία, επιτυχία και φροντίδα της υγείας.

Από την άλλη πλευρά, η υπερκατανάλωση τροφής θεωρείται τεμπελιά ή έλλειψη αυτοέλεγχου.

Ωστόσο, οι άνθρωποι που βρίσκονται μέσα στον φαύλο κύκλο της δίαιτας αντί να κατηγορούν τη διατροφή που κάνουν, στην πραγματικότητα κατηγορούν τον εαυτό τους και αισθάνονται τεράστια ενοχή και ντροπή για τις διατροφικές τους συμπεριφορές.

Παρ ‘όλα αυτά, η υπερκατανάλωση τροφής ή το τσιμπολόγημα θεωρείται το πρόβλημα! Ενώ, ο περιορισμός που το τροφοδότησε δεν είναι! Δε σου φαίνεται περίεργο;

Είναι η δίαιτα ένας σωστός τρόπος αντιμετώπισης για να βγεις από το φαύλο κύκλο της στέρησης;

Επομένως, συχνά στο πλαίσιο μιας δίαιτας, ο τρόπος αντιμετώπισης της ντροπής και της ταλαιπωρίας που προέρχονται από αυτές τις διατροφικές διακρίσεις που έχουν ήδη γίνει, είναι να επιστρέψεις σε μία δίαιτα – ενδεχομένως ακόμα πιο περιοριστική – και να αρχίσεις να στερείσαι ξανά. Και κοίτα να δεις, κάπως έτσι ξεκινάει ξανά ο φαύλο κύκλος της δίαιτας ξανά!

Σε τελική ανάλυση, όμως, είναι σημαντικό να μπορεί ο διατροφολόγος που σε στηρίζει να το δει με αυτή την οπτική γωνία και να σου δώσει τη λύση στο αίτιο που σου προκάλεσε την υπερκατανάλωση τροφής ή το τσιμπολόγημα και όχι άλλη μία στερητική δίαιτα.

Διάβασε περισσότερα: Coaching ή συμβουλευτική στη διατροφή: ποια είναι κατάλληλη για σένα;

Πώς να βγω από το φαύλο κύκλο της δίαιτας-στέρησης;

Το θέμα είναι ότι το να τρώω κάτι που θέλω δεν είναι «αμαρτία». Ούτε χρειάζομαι τιμωρία για κάτι που μου αρέσει.

Το φαγητό είναι απόλαυση, φροντίδα, διασκέδαση, αφορμή για πολλά περισσότερα.

Το μυστικό είναι να καταφέρουμε να τρώμε με τέτοιο τρόπο, ώστε να παίρνουμε τη μέγιστη δυνατή ευχαρίστηση και τις ελάχιστες δυνατές (ή και καθόλου) ενοχές. Έτσι δεν είναι;

Και αυτό θα γίνεται μόνο όταν απενεχοποιήσεις τα τρόφιμα και σταματήσεις να τα διαχωρίζεις ως «αδυνατιστικά ή μη παχυντικά» και «παχυντικά». Σου θυμίζει κάτι;

Μόλις γίνει αυτό, θα μπορείς πραγματικά να τρως ό,τι θέλεις, χωρίς να αισθάνεσαι ότι στερείσαι και ακριβώς για αυτό είναι πιο πιθανόν να τρως το τρόφιμο ή το γεύμα, μέχρι την ποσότητα που πραγματικά θα χρειάζεσαι για να χορτάσεις.

Πώς να διακρίνω αν είμαι μέσα στο φαύλο κύκλο της στέρησης;

Αν αναζητάς τα «5+1 σημάδια» που θα σου δείξουν ότι είσαι στο φαύλο κύκλο της δίαιτας, λυπάμαι πολύ, καθώς θα σε απογοητεύσω.

Δεν μπορούν να μετρηθούν, καθώς ο κάθε άνθρωπος εμφανίζει διαφορετικά αυτά τα σημάδια σχετικά με τη ψυχολογία της δίαιτας.

Κάτι που μπορεί να φαίνεται «υγιεινό» μπορεί και να μην είναι. Το ίδιο ισχύει και στις διατροφικές μας συμπεριφορές.

Αναρωτήσου

• Τσιμπολογάς χωρίς να αντιλαμβάνεσαι τι είναι αυτό που τρως;
• Απολαμβάνεις το φαγητό που έχεις μπροστά σου;
• Θα ήθελες να φας κάτι άλλο, πέρα από αυτό που τρως τώρα;
• Πιστεύεις ότι η διατροφή που κάνεις σε καλύπτει σε αυτά που θες;
• Σταματάς να τρως ότι είσαι «γεμάτος/η», ακόμα κι όταν τρως κάτι που σου αρέσει πολύ;
• Σε περίπτωση που τρως σε κάποιο εστιατόριο/ταβέρνα/μπουφέ και η μερίδα είναι πολύ μεγάλη, σταματάς να τρως αφού νιώσεις «γεμάτος/η» ή το βρίσκεις σαν «ευκαιρία»;

Αυτές μπορεί να είναι κάποιες από τις ερωτήσεις που χρειάζεται να αναρωτηθείς για τη διατροφή σου.

Διάβασε επίσης: Πώς η διατροφή επηρεάζει τη ψυχολογία;

Συμπερασματικά

Αντί να προσπαθείς να «διορθώσεις» το σώμα σου και να αντιμετωπίσεις την υπερκατανάλωση τροφής και το τσιμπολόγημα, με ακόμα πιο «καλά σχεδιασμένες δίαιτες» και περιορισμούς, αξίζει να έχεις μια πιο ειρηνική σχέση με το φαγητό και το σώμα σου.

Αν αισθάνεσαι ότι προσπαθείς να τραβήξεις ξανά αυτό το εκκρεμές προς τον περιορισμό, τώρα ήρθε η ώρα να βγάλεις τα χέρια σου από το εκκρεμές και το αφήσεις να εγκατασταθεί στη μέση.

Αυτό μοιάζει να τιμά την πείνα σου, συντονίζοντας φυσικά, τα σημάδια της πείνας και το φαγητό ως απόκριση.

Σε αυτήν τη μέση, υπάρχει χώρος για να ανακαλύψεις πώς είναι να τροφοδοτείς σωστά το σώμα σου με ευχάριστα τρόφιμα που σε κάνουν να νιώθεις καλά.

Και όταν καταλάβεις πώς κάποιος παγιδεύεται στο φαύλο κύκλο της δίαιτας, είναι εύκολο να κοιτάξεις πίσω στο δικό σου ιστορικό «αποτυχημένων» προσπαθειών δίαιτας με αυτο-συμπόνια, παρά ντροπή.

Ανεξάρτητα από το βάρος, το μέγεθος ή το σχήμα που έχει το σώμα σου (ξέρεις, αυτό το μήλο, αχλάδι, μπανάνα που λένε), αξίζει να έχεις μια πιο ειρηνική σχέση με το φαγητό και το σώμα σου.

Αξίζεις να έχεις ελευθερία στη διατροφή σου. Αξίζει να έχεις το φαγητό ως μέρος φροντίδας και αυτό-εξυπηρέτησης του οργανισμού σου και όχι ως τιμωρία!

Αξίζεις να συνεχίσεις τη ζωή σου, χωρίς το φαύλο κύκλο της δίαιτας!